Kültürel farklılıklar, toplumların ömür biçimlerini, inanç sistemlerini ve günlük ritüellerini büyük ölçüde etkiliyor. Bu farklılıklar, insanlığın varlıklı çeşitliliğini ve geçmişten günümüze taşıdığı pahaları yansıtıyor. Binlerce yıldır dünyanın her köşesinde süregelen gelenekler, bir topluluğun kimliğini oluşturuyor ve kültürel mirasını gelecek nesillere taşıyor. Lakin, bir kültürde epey olağan ve kabul gören bir gelenek, başka kültürlerde şaşkınlık, merak ya da tenkitle karşılanabiliyor.
Bu farklı geleneklerden biri de Çin’in “ağlayan gelinler” ritüeli…
Çin’in 56 resmî etnik kümesinden biri ve yaklaşık 8 milyonluk nüfusuyla sekizinci en kalabalık etnik kümesi olan Tujialar, çoklukla Hunan eyaletinin Wulin dağlarında yaşıyor.
Bu kabile enteresan gelenekleri sayesinde hem kendi ülke basınında sıkça yer alıyor hem de dünyanın pek çok noktasından insanların dikkatini çekmeyi başarıyor.
Tujia kültüründe düğün hazırlıkları, yalnızca fizikî eşyaların toparlanması değil, tıpkı vakitte duygusal bir seyahati da içerir. Ağlama ritüeli, düğünden ekseriyetle bir ay evvel başlar ve her gece devam eder. Sırf gelin değil, ailesi ve yakın bayan akrabaları da bu ağlamaya katılarak gelinin his dolu vedasına ortak olur.
Gelin, birinci hafta boyunca her gece tek başına ağlar. Çoklukla sessiz başlayan bu ağlamalar, geceler ilerledikçe daha besbelli hale gelir. Ağlama sırasında bazen geçmişiyle ilgili melankolik müzikler söyler, bazen de düğün sonrası başlayacak yeni hayata dair belirsizliklerden bahseder.
İkinci hafta, gelinin annesi de ritüele katılmaya başlar. Anne ve kız ortasındaki bağ, bu noktada sembolik bir biçimde ön plana çıkar. Anne, hem kızının ailesinden ayrılmasından ötürü duyduğu üzüntüyü lisana getirir hem de ona yeni hayatında karşılaşacağı zorluklarla ilgili öğütler verir. Ağlamalar sırasında sık sık, “Seni ne kadar çok özleyeceğim,” ya da “Bundan sonra kendine dikkat et” üzere duygusal cümleler duyulur.
Üçüncü haftaya gelindiğinde, gelinin büyükannesi, teyzeleri, kız kardeşleri ve öbür bayan akrabaları da bu ritüele dahil olur. Herkesin sırasıyla iştirakiyle ağlamalar toplu bir ritüele dönüşür. Bu evre, evlilikle birlikte gelinin bir ailenin modülü olarak yetişmesinin ne kadar bedelli olduğunu gösterir.
Son hafta, bu toplu ağlamalar giderek artar ve bazen tüm gece sürer. Gelin ve bayanlar, düğün öncesinde, geçmişlerini ve çocukluklarını gerilerinde bıraktıkları için ağlarlar. Birebir vakitte düğünle birlikte gelen toplumsal statü değişikliklerini, gelinin yeni bir aileye dahil olmasının getirdiği sorumlulukları lisana getirirler. Bu ritüel, evlilikle birlikte gelinin ferdi kimliğinden sıyrılarak bir ailenin kesimi olmasını da sembolize eder.
Gelin devamlı ağlıyor değil. Ağlamadığı vakitler da oluyor. Gelinin ağlamaması durumunda ise annesi onu ağlayana kadar dövüyor.
Ağlayan gelinler ritüeli, dışarıdan bakıldığında acıklı ve ıstırap verici bir olay üzere görünse de, aslında derin sembolik manalar taşıyor. Bu ağlama, sadece konuttan ayrılmanın hüznünü değil, tıpkı vakitte birçok diğer iletisi da içeriyor.
Gelin, konutundan ayrılarak yeni bir hayata adım atar. Bu ayrılık, genç bir bayanın ailesinden ve bildiği ömürden koparak yeni bir aileye ve role geçişini simgeler. Bu süreç doğal olarak bir ölçü hüzün ve korku içerir.
Ritüelin merkezinde, bilhassa anne ve kız ortasındaki bağlantı yer alır. Anne, kızıyla olan bağını sembolik olarak keserken, kızına olan sevgisini ve ona öğrettiklerinin kıymetini vurgular. Bu ritüel, kızın annesinin kendisine verdiği bedel ve sevgiyi takdir ettiğini gösterir.
Ağlama birebir vakitte gelinin gelecekteki evliliğine talih, sıhhat ve rahmet getireceğine inanılır. Tujia topluluğu için ağlamanın bir çeşit âlâ baht ritüeli olduğu düşünülmektedir. Şayet gelin gereğince ağlamazsa, bu berbat baht ve mutsuz bir evlilik manasına gelebilir.
2016 yılında, Çin’in Sichuan eyaletinde hala bu geleneği sürdüren bir köyde yaşayan bir gelin olan Xiao Li, bir röportajda tecrübelerini şöyle anlattı:
Modern vakitlerde, Çin’deki ekonomik ve toplumsal değişiklikler, birçok gelenekte olduğu üzere “ağlayan gelinler” ritüelinde de kimi değişimlere yol açtı. Büyük kentlerde yaşayan Tujia toplulukları ortasında bu ritüel neredeyse büsbütün kaybolmuşken, kırsal bölgelerde hala devam ediyor. Lakin günümüzde bu ritüelin mühleti kısaltıldı ve sembolik bir hal aldı. Kimi düğünlerde yalnızca düğün öncesindeki birkaç gece boyunca sembolik ağlamalar yapılıyor.
Tujia halkının düğün gelenekleri, derin sembollerle dolu, manalı ve tıpkı vakitte eğlenceli bir yapıya sahip. Zira onlar evlilikleri yalnızca bir kutlama değil, birebir vakitte toplumsal bağları pekiştiren, yeni bir hayatın başlangıcını simgeleyen ve geçmişten gelen varlıklı kültürel mirası yaşatan kıymetli aktiflik olarak görüyor.
Tujia düğünlerinde gelin, düğün sırasında ayakkabılarını saklar ve damadın ailesi ya da arkadaşları bu ayakkabıları bulmak zorundadır. Bu oyun hem düğüne sevinç katar hem de damadın ailesine gelini memnun etmek için efor sarf etmenin sembolik bir yolu olarak görülür. Şayet ayakkabılar bulunursa, bu damat için bir zafer olarak kabul edilir ve gelinin ailesine uygun bir eş olacağının işareti olarak yorumlanır.
Tujia düğünlerinde değişik bir öbür gelenek ise şanslı bir tavuğun, gelin ve damadın yeni konutuna hür bırakılmasıdır. Tavuk, yeni evliliğe düzgün baht getireceği düşünülen bir semboldür. Tavuk hür bırakıldıktan sonra çiftin onu beslemesi ve bakımını yapması, evliliklerinin de birebir halde ihtimamla yürütülmesi gerektiğini hatırlatan bir ritüeldir.
