Türkiye’de ekonomik kriz çiftçiyi etkilemeye devam ederken birçok eser tarlada kaldı, ürünler bu yıl para etmedi. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yayınladığı son genelgeyle ise çiftçilerin yaşadığı sorunlar yine tartışma konusu oldu.
DESTEK, DEKAR BAŞINA 244 LİRA OLACAK
Tarım ve Orman Bakanlığı, çiftçilerin 2024 yılında yaşadığı ekonomik zorlukları gidermek emeliyle ‘temel destek’, ‘planlı üretim desteği’ ve ‘üretimi geliştirme desteği’ni açıkladı. Bu takviyeler 2025-2027 yıllarını kapsayacak. Ziraî dayanaklar, 1 Eylül’de başlayacak üretim periyodu öncesinde ilan edilecek.
Buna nazaran arpa, buğday, çavdar, çeltik, dane mısır, yulaf, kuru fasulye, mercimek, nohut, aspir, kolza (kanola), soya, yağlık ayçiçeği, dane zeytin, zeytinyağı üzere eserlerin satışını yapan çiftçilere verilen mevcut fark ödeme dayanağı devam edecek. Yeni modelde, ‘Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu’ tarafından tahıl eserleri ayçiçeği, kanola, fasulye, pamuk, patates, soğan, soya ve yem bitkileri ile birtakım yerlerde hayvancılık planlamaya alındı. 2025 yılı için dayanak, dekar başına 244 TL olarak belirlendi. Lakin ‘planlı üretim’ kapsamında eserlerin dayanak katsayısı değişiklik gösterecek. Bakanlığın belirlediği yerde belirlediği eserin ekilmesi durumunda mazot ve gübre takviyesi artacak. Makul stratejik eserlere ve su kıtlığı yaşanan bölgelerde yapılan üretimlere de ek dayanak sağlanacağı açıklandı.
Kararnameyi inceleyen tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım, “Kararnamede mazot ve gübre dayanağı yer almıyor. Mazot ve gübre sözcüğü dahi yok. Tarım ve Orman Bakanlığı tepkiler üzerine kararnamedeki ‘temel destek’ kaleminin gübre ve mazot için kullanılacağını açıkladı” değerlendirmesinde bulundu.
Çiftçiler, dayanakların vaktinde verilmemesi istikametinde tenkitte bulunurken kayıtdışı üretim nedeniyle de takviyelerin işe yaramayacağını düşünüyor. Çiftçi-Sen Genel Başkanı Ali Bülent Erdem ise takviyelerin şirketlere para kazandıracak eserlere yönelik olduğunu söz ederek, küçük çiftçiyi rahatlatmayacağını bilakis Türkiye tarımını şirketleştirecek bir yol olduğunu söyledi.
Üretici Ergin Çakar ‘KAYITDIŞI ÜRETİM HAYLİ MAĞDURİYETLERİN ÖNLENMESİ MÜMKÜN DEĞİL’
Yenişehir’den üretici Ergin Çakar, verilen takviyelerin tekrar yetersiz kalacağını düşünüyor. Dayanakların eser bazında değişiklik göstermesinin çiftçiyi belirsizliğe ittiğini söz eden Çakar, “Vereceği mazot dayanağı bir dönüm tarlayı sürmez. Dayanak olması için KDV’si olmayan bir mazot ve çiftçiye eserin sabit bir fiyattan verilmesi gerekiyor. Sabit bir fiyat verilmezse çiftçi seneye ne ekeceğini bilmez” dedi.
Tarım Bakanlığı’nın hangi bölgelerde hangi eserin ekileceğine dair yönlendirme yapması gerektiğini söyleyen Çakar, kayıtdışı üretime de dikkat çekti. Çakar, “Belli bölgelerde buğday, arpa ekimi yapılacaksa ve bunun dışında ekim yapılıyorsa takviye verilmemesi gerekiyor. Bakanlık bunu koşullandıracak. Lakin bunu yapabilmesi için tüm toprakların Çiftçi Kayıt Sistemi’ne girilmesi gerekir. Çiftçi Kayıt Sistemi’ne tarlaların yüzde 40-50’si girilmiyor. Babadan oğula kalmış, bölüşülmemiş. Kayıt altına alınmamış oluyor” diye konuştu.
Kayıtdışı üretimin sona erdirilmeden verilen dayanakların işe yaramayacağını belirten Çakar, “Burada bakıyorsun kayıtlı olan 500 dönüm, kayıtlı olmayan 3 bin dönüm biber var. Kayıtdışı ekim üretimi çoğaltıyor, fiyatları düşürüyor. Çiftçi Kayıt Sistemi’ni tekrar ele almadan, eserlerin kayıt sistemine kaydı yapılmadan, çiftçilerin mağduriyetinin önlenmesi mümkün değil. Zira kayıtdışı üretim hala daha yapılabiliyor” dedi.
‘DESTEKLER TÜRKİYE TARIMININ ŞİRKETLEŞMESİNİ DESTEKLİYOR’
Çiftçi-Sen Genel Başkanı Ali Bülent Erdem, mevcut tarım dayanaklarının vaktinde verilmediği için çiftçiler açısından etkisiz kaldığını belirterek, “Bu dayanaklar vaktinde verilmeyen takviyeler. Her vakit dayanak açıklanıyor. Üretimi yapıyorsunuz, sonradan dayanağınızı alıyorsunuz. Bu desteklenmeme halidir aslında” dedi.
Yeni dayanaklara yönelik Fazilet, “Bugün yapılan şudur: İki yıl toprağını üst üste ekemeyen çiftçilerin toprağını kiraya verecekler. Bu toprakların el değiştirmesi manasını taşıyor. Türkiye tarımının şirketleşmesinin önü açılıyor. Bu dayanaklar şirketlerin istediği istikamette eser desenimizin belirlenmesine yönelik. Halkın besin gereksinimlerine uygun olarak değil, en fazla parayı ihraç ettikleri vakit nereden kazanacaksa o eserleri üretmeye yönelik bir uğraş içerisindeler. Toprakların kiralanmasıyla bu desteklenme biçimi birbirini destekliyor. Küçük çiftçiler üretemez hale gelecek” diye konuştu.
Erdem, şirketlerin talebi doğrultusunda kararlar alındığını, küçük çiftçiyi rahatlatmayacağını kelamlarına ekledi.
Yenişehir Etraf Platformu’ndan Erkan Fazilet ‘DESTEKLERİN NE KADAR TESİRLİ OLACAĞINI ÖNÜMÜZDEKİ PERİYOT GÖRECEĞİZ’
Yenişehir Etraf Platformu’ndan Erkan Fazilet, çiftçilere 2024 yılında verilen ‘mazot ve gübre’ ödemesinin toplamda yaklaşık 21 milyar lira olarak açılandığını belirtti. Bunun yaklaşık 16 milyar lirasını mazot, 5 milyar lirası da gübre dayanağı oldu. Fazilet, “Desteklerin 3 yıllık olarak açıklanması çiftçilerin önünü görebilmesi ve planlama yapabilmesi için kıymetli lakin bu yeni model ile evvelki yıllara nazaran ne kadar tesirli olacak önümüzdeki periyotta anlaşılacak” dedi.
Desteklerin esere nazaran değişiklik göstermesine ait Fazilet, “Ancak bu takviyeler Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ortak kararıyla belirlenecek. Lakin bu karar nasıl şekillenir, dayanak ne kadar olur, bu evrede belirsiz” diye konuştu.
Çiftçi Selami Ceylan ‘MAZOT VE GÜBRENİN NAKİT VERİLMESİ ÂLÂ OLACAK’
Çiftçi Selami Ceylan, mazot ve gübre dayanağının nakit olarak verilmesinin çiftçiler için daha uygun olacağını söyledi. Ceylan, “2023 yılının dayanağını 2024 yılının mart ayında aldık. Biz onunla mazot ve gübre alabiliyorduk yalnızca. Yattığı tarihte mazot ve gübreye gereksinimimiz olmuyor. Eserden esere mazot-gübre dayanağı değişiyor. Gereksinim olduğu vakit vermiyordu, gereksinim olmadığı vakit veriyordu. Artık nakit olarak verilmesine seviniyoruz” diye konuştu.
